scroll
29SEP '17Fr, 19:00

Haydn | Schubert

Sinfonisches Konzert
Sinfoniesaal
KÜNSTLER*INNEN
  • Frieder Bernius - Dirigent
MUSIK
  • Joseph Haydn - Symfonia nr 101 D-dur Zegarowa Hob I:101
  • Joseph Haydn - Berenice, che fai? (aria koncertowa Scena di Berenice, Hob.XXIVa:10)
  • Franz Schubert - IV Symfonia c-moll D. 417
Kiedy jakimś sposobem przenieślibyśmy się do świata muzyki, dajmy na to, pierwszej połowy XVIII wieku, to z niejakim zdumieniem musielibyśmy zauważyć, że to nie symfonie czy koncerty solowe były magnesami przyciągającymi publiczność. Wiek oświecenia bowiem to królestwo opery, i to głównie włoskiej.

Wymogiem epoki był uniwersalizm kompozytora wieńczony wszak dorobkiem operowym. Kto bowiem nie pisał muzyki operowej, nawet jeśli był mistrzem symfonii, po prostu się nie liczył. Co więcej, to nie opery Mozarta czy Haydna święciły największe triumfy, lecz dzieła spółki autorskiej Johann Adolph Hasse i Pietro Metastasio. Właśnie ogólnoeuropejskie uwielbienie operowe kazało na przykład Händlowi opuścić Niemcy i udać się po nauki do Włochów, a to, jak wiadomo, był element kluczowy dla jego dalszej kariery. Podobną drogę pół wieku później przebył jeden z synów Bacha, Johann Christian, by niczym Händel podbijać później angielskie sceny operami w stylu włoskim.

Co to wszystko ma wspólnego z koncertem Haydn-Schubert? Otóż zarówno niemiecki dyrygent Frieder Bernius, jak i solistka koncertu Johanna Winkel to artyści specjalizujący się w wykonawstwie historycznie poinformowanym, tzn. praktyce wykonywania utworów według estetycznych kryteriów epoki, w której powstały, oraz – w przypadku działalności maestra Berniusa – na replikach starych instrumentów. Dlatego też układ kompozycji wykonanych podczas pierwszej części piątkowego wieczoru to jakby historyczna rekonstrukcja sytuacji z osiemnastowiecznej opery. Oto publiczność przychodzi do teatru i słyszy instrumentalną sinfonię (poprzedniczkę symfonii, wówczas był to rodzaj uwertury), potem zaś rozpoczynała się właściwa akcja opery. Do tego następstwa nawiązują maestro Bernius i Johanna Winkel. Najpierw zatem symfonia Josepha Haydna, po niej zaś scena Berenice, che fai (aria koncertowa).

Symfonia autora Stworzenia świata pochodzi z dni pełnych triumfu i chwały, dni, kiedy już po raz drugi Haydn gościł w Londynie (1794-1795). Wszędzie był fetowany i przyjmowany jak gwiazda. Symfonia w tonacji D-dur powszechnie funkcjonująca jako „Zegarowa” bardzo spodobała się Anglikom. Dziennikarz „The Morning Chronicle” napisał, że „Ouverture” (tak Anglicy, nomen omen, nazywali symfonię!) jest podniosła i że zawsze wraz z nowym dziełem mistrza wydaje im się, iż może on już tylko powielać dawne pomysły, i za każdym razem się mylą (R. Landon, 1976). Motyw zegarowy pojawia się w istocie w II części w charakterystycznym ruchu melodii fagotów – to jednak tylko pretekst do wspaniałych wariacji, które następują później. Zresztą te i podobne, nieco sztubackie żarty często imały się kompozytora, by wspomnieć jeszcze efekt „niespodzianki” z symfonii G-dur (nr 94). Po pierwszych taktach takich muzycznych żartów okazywało się, że to tylko pretekst do ukazania muzycznego kunsztu.

Podczas owego londyńskiego tournée Haydn był także świadkiem popularności włoskiego śpiewu, mógł podziwiać na przykład koloratury Brygidy Giorgi-Banti. I to właśnie kreacje tej włoskiej śpiewaczki zachęciły kompozytora do napisania arii skrojonej specjalnie dla niej. Powstała bogata w zaskakujące modulacje i zmiany nastrojów operowa scena Berenice, che fai? (Bereniko, co czynisz?). Temat utworu pochodzi z dzieła Hassego i Metastasia „Antigono”. Oto macedoński król Antygon chce poślubić Berenikę, jednak ta kocha jego syna Demetriusza… Haydnowska aria rozpoczyna się w momencie, kiedy bliski odebrania sobie życia Demetriusz pyta Berenikę: „co czynisz?”, i prosi ją, aby nie odchodziła.

Symfonia Franciszka Schuberta nr 4 w tonacji c-moll tylko z pozoru wykracza poza świat klasyków. Owszem, Schubert to pod paroma względami prekursor romantyzmu muzycznego, o czym najlepiej zaświadczają pieśni, których ponad sto napisał w roku 1816. W tym samym roku powstała symfonia c-moll nazwana później „Tragiczną”, ponieważ została napisana w stanie głębokiego zawodu miłosnego. Dowiadujemy się tego dopiero lata później (1821), kiedy Schubert zwierzy się przyjacielowi Hüttenbrennerowi: „Pokochałem i byłem wzajemnie kochany. W mszy, którą skomponowałem, ona śpiewała sola, przepięknie i z głębokim uczuciem. (…) Przez trzy lata miałem nadzieję, że się z nią ożenię, nie mogłem jednak znaleźć posady, która by nas oboje materialnie zabezpieczyła. Zgodnie z wolą rodziców wyszła za innego, co mnie bardzo zabolało”.

Źródłem Schubertowskiego nieszczęścia była sopranistka Therese Grob, młodzieńcza i jak się okazało, jedyna prawdziwa miłość artysty. Tragizm sytuacji potęgowała klęska, jaką młody artysta poniósł, szukając posady. Musimy bowiem wiedzieć, że edykt cesarza Klemensa Metternicha zakazywał małżeństwa komuś z niższego stanu (jak Schubert) z kimś z klasy wyższej (do której należała Grob), jeśli nie posiadał on stałej posady gwarantującej obojgu bezpieczną egzystencję.
Jedyny ślad tych smutnych okoliczności powstania dzieła odnajdujemy w wolnym wstępie utworu, którego narracja rychło zmierza jednak do jasnych i beztroskich stron klasycyzmu wiedeńskiego. Symfonie IV, V i VI powstały zresztą dla orkiestry domowej, nad których instrumentacją „unosi się duch mozartowskiej klarowności” (T. Marek, Schubert, 1974).

Schubertowskie symfonie nie są już jakimś błahym wstępem do opery. Zresztą, pomimo wielu prób i starań, produkcje operowe Schuberta nie odniosły sukcesu. Ostateczny rozwód symfonii i opery stał się faktem.

------------------------------
dr Mikołaj Rykowski
Muzykolog i dyplomowany klarnecista, związany z Katedrą Teorii Muzyki na Akademii Muzycznej im. I. J. Paderewskiego w Poznaniu. Autor książki i licznych artykułów poświęconych fenomenowi Harmoniemusik – XVIII-wiecznej praktyce zespołów instrumentów dętych. Współautor scenariuszy "Speaking concerts" i autor słownych wprowadzeń do koncertów filharmonicznych w Szczecinie, Poznaniu, Bydgoszczy i Łódzi.

VIDEOS UND FOTOS


DETAILS
Haydn | Schubert
29-09-2017 19:00
SinfoniesaalFilharmonia im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie
ul. Małopolska 48
70-515 Szczecin

September 2017
01SEP '17Fr, 19:00
08SEP '17Fr, 19:00
ILYO 2017Sinfonisches Konzert
15SEP '17Fr, 19:00
Meisinger Music Festival - Szczecin 2017Meisinger Music Festival: InauguracjaSinfonisches Konzert
16SEP '17Sa, 16:00
Meisinger Music Festival - Szczecin 2017Meisinger Music Festival: VivaldissimoSinfonisches Konzert
16SEP '17Sa, 19:30
Meisinger Music Festival - Szczecin 2017Meisinger Music Festival: Piotr AnderszewskiErwägungsgrund
20SEP '17Mi, 19:00
Galerie auf der 4. EtageStefan Krygier - 100 lat awangardy w PolsceVernissage
22SEP '17Fr, 19:00
GRANDIOSO 2017/2018Inauguracja sezonu Szymanowski | KarłowiczEröffnung der künstlerischen Saison 2017/2018
23SEP '17Sa, 09:00
Raniutto - LegatoWorkshopsdla dzieci do 2. roku życia
23SEP '17Sa, 10:30
Raniutto - PortatoWorkshopsdla dzieci w wieku od 2. do 4. roku życia
23SEP '17Sa, 12:00
Raniutto - StaccatoWorkshopsdla dzieci w wieku od 4. do 6. roku życia
23 SEP, Sa, 20:00 - ANIA DĄBROWSKAkoncert zewnętrzny
24 SEP, So, 19:00 - LURAkoncert zewnętrzny
25SEP '17Mo, 09:00
DoNuta taktuje - Na razKammerkonzertdla przedszkoli
25SEP '17Mo, 10:30
DoNuta taktuje - Na razKammerkonzertdla przedszkoli
25SEP '17Mo, 12:00
DoNuta taktuje - Na razKammerkonzertdla przedszkoli
25 SEP, Mo, 19:00 - 40-LECIE ZESPOŁU POD BUDĄkoncert zewnętrzny
26SEP '17Di, 09:00
DoNuta taktuje - Na dwaKammerkonzertdla klas I-III
26SEP '17Di, 10:30
DoNuta taktuje - Na dwaKammerkonzertdla klas I-III
26SEP '17Di, 12:00
DoNuta taktuje - Na dwaKammerkonzertdla klas I-III
27SEP '17Mi, 19:00
MISTERIOSO | Artysta rezydent 2017/2018Artysta rezydent: ASQ | SEIFERTKammerkonzert
28SEP '17Do, 10:00
29SEP '17Fr, 16:00
29SEP '17Fr, 19:00
SONORO 2017/2018Haydn | SchubertSinfonisches Konzert
30SEP '17Sa, 12:00
Salonik Wiolinowy, czyli dziecko pod skrzydłami filharmoniiWorkshopsdla dzieci w wieku od 3. do 6. roku życia
30SEP '17Sa, 18:00
Oktober 2017
01OKT '17So, 17:00
Międzynarodowy Dzień Muzyki - premiera spektaklu "Góra-dół – być jak Karłowicz"Ein FamilienauftrittKinder ab 6 Jahren mit Erwachsenenbegleitung
02OKT '17Mo, 19:00
03OKT '17Di, 19:00
ESPRESSIVOLadies and jazzJazzkonzert
04OKT '17Mi, 11:50
Seniorita w Filharmonii - koncert wyjazdowyAusgehendes Konzert / Workshop-Finale
04OKT '17Mi, 19:00
INTERMEZZO 2017/2018Anna Maria Staśkiewicz | SMOKKammerkonzert
05OKT '17Do, 19:00
MISTERIOSOChińskie retrospekcjeKammerkonzert
06OKT '17Fr, 12:00
Seniorita w Filharmonii - koncert wyjazdowyAusgehendes Konzert / Workshop-Finale
06OKT '17Fr, 19:00
FESTIVO 2017/2018Szczecin | Carl Loewe Sinfonisches Konzert
07 OKT, Sa, 17:00 - PIWNICA POD BARANAMI: TA NASZA MŁODOŚĆ...koncert zewnętrzny
07 OKT, Sa, 20:00 - PIWNICA POD BARANAMI: TA NASZA MŁODOŚĆ...koncert zewnętrzny
09OKT '17Mo, 09:00
DoNuta taktuje - W trasie Konzert auswärtsdla przedszkoli
09OKT '17Mo, 11:00
DoNuta taktuje - W trasie Konzert auswärtsdla przedszkoli
09 OKT, Mo, 19:00 - ANDRZEJ PIASECZNY "25 TOUR"koncert zewnętrzny
10OKT '17Di, 09:00
DoNuta taktuje - Na razKammerkonzertdla przedszkoli
10OKT '17Di, 10:30
DoNuta taktuje - Na razKammerkonzertdla przedszkoli
10OKT '17Di, 12:00
DoNuta taktuje - Na razKammerkonzertdla przedszkoli
11OKT '17Mi, 19:00
MISTERIOSOFilharmonicy kameralnieKammerkonzert
12 OKT, Do, 10:00 - TARGI PRACODAWCÓW 2017koncert zewnętrzny
12OKT '17Do, 14:00
Seniorita w Filharmonii - koncert wyjazdowyAusgehendes Konzert / Workshop-Finale
13OKT '17Fr, 19:00
SONORO 2017/2018 | Filharmonia. Ostrożnie, wciąga!!!Mykietyn | BeethovenSinfonisches Konzert
14OKT '17Sa, 09:00
Raniutto - LegatoWorkshopsdla dzieci do 2. roku życia
14OKT '17Sa, 10:30
Raniutto - PortatoWorkshopsdla dzieci w wieku od 2. do 4. roku życia
14OKT '17Sa, 12:00
Raniutto - StaccatoWorkshopsdla dzieci w wieku od 4. do 6. roku życia
14OKT '17Sa, 17:00
Seniorita w Filharmonii - koncert wyjazdowyAusgehendes Konzert / Workshop-Finale
14OKT '17Sa, 19:00
15OKT '17So, 17:00
BRILLANTE 2017/2018 | Artysta rezydent 2017/2018Artysta rezydent: ASQ | Adam Sztaba Sinfonisches Konzert
15OKT '17So, 17:00
Salonik Wiolinowy, czyli dziecko pod skrzydłami filharmoniiWorkshopsdla dzieci w wieku od 3. do 6. roku życia
16 OKT, Mo, 17:00 - RAZ DWA TRZY – MŁYNARSKIkoncert zewnętrzny
16 OKT, Mo, 20:00 - RAZ DWA TRZY – MŁYNARSKIkoncert zewnętrzny
17OKT '17Di, 09:00
DoNuta taktuje - Na dwaKammerkonzertdla klas I-III
17OKT '17Di, 10:30
DoNuta taktuje - Na dwaKammerkonzertdla klas I-III
17OKT '17Di, 12:00
DoNuta taktuje - Na dwaKammerkonzertdla klas I-III
17 OKT, Di, 20:00 - WAGLEWSKI FISZ EMADEkoncert zewnętrzny
18OKT '17Mi, 19:00
Galerie auf der 4. EtageAndrzej Biernacki - Full HarmoniaVernissage
19 OKT, Do, 19:00 - RAY WILSON GENESIS CLASSICkoncert zewnętrzny
20OKT '17Fr, 17:00
Seniorita w Filharmonii - koncert wyjazdowyAusgehendes Konzert / Workshop-Finale
21OKT '17Sa, 09:00
Raniutto - LegatoWorkshopsdla dzieci do 2. roku życia
21OKT '17Sa, 10:30
Raniutto - PortatoWorkshopsdla dzieci w wieku od 2. do 4. roku życia
21OKT '17Sa, 12:00
Raniutto - StaccatoWorkshopsdla dzieci w wieku od 4. do 6. roku życia
21OKT '17Sa, 19:00
21OKT '17Sa, 21:00
22 OKT, So, 19:00 - KASIA KOWALSKA AKUSTYCZNIEkoncert zewnętrzny
23OKT '17Mo, 10:00
23OKT '17Mo, 12:00
23 OKT, Mo, 19:00 - ZBIGNIEW ZAMACHOWSKI – RECITALkoncert zewnętrzny
24 OKT, Di, 19:00 - CUGOWSCY "Zaklęty krąg"koncert zewnętrzny
25OKT '17Mi, 19:00
PIANOFORTE 2017/2018Bach | Das Wohltemperierte Klavier Erwägungsgrund
27OKT '17Fr, 16:00
27OKT '17Fr, 19:00
VIRTUOSO 2017/2018 | Filharmonia. Ostrożnie, wciąga!!!Sibelius | RachmaninowSinfonisches Konzert
28OKT '17Sa, 12:00
Salonik Wiolinowy, czyli dziecko pod skrzydłami filharmoniiWorkshopsdla dzieci w wieku od 3. do 6. roku życia
29 OKT, So, 19:00 - PAWEŁ DOMAGAŁAkoncert zewnętrzny
30 OKT, Mo, 19:00 - ARTUR ANDRUS koncert zewnętrzny
31OKT '17Di, 09:00
DoNuta taktuje - IntegraKammerkonzertdla klas I-III z udziałem muzyków Filharmonii i osób z dysfunkcjami
31OKT '17Di, 10:30
DoNuta taktuje - IntegraKammerkonzertdla klas I-III z udziałem muzyków Filharmonii i osób z dysfunkcjami
2017
REPERTUAR